मराठवाडा
महाराष्ट्रातील LIGO प्रकल्पाचा संपूर्ण विकास आणि औंढा नागनाथ हिंगोली महाराष्ट्र येथे सायन्स सिटी उभारनीचे मा. पंतप्रधानांचे मा. खा. डॉ फौजिया खान यांना आश्वासन.
दिनांक २३. ०३. २०२३ रोजी मा. खा डॉ फौजिया खान यांनी मा. प्रधानमंत्री श्री नरेंद्र मोदीजी यांची भेट घेतली. दिनांक २८ फेब्रुवारी च्या पत्राद्वारे त्यांनी मा. पंतप्रधानांना LIGO इंडिया कन्सोर्टियमला मंजुरी देण्याची विनंती केली होती .
LIGO-इंडिया प्रकल्प उभारण्यासाठी सामंजस्य करार अमेरिकेच्या नॅशनल सायन्स फाऊंडेशन (NSF) आणि भारताचा अणुऊर्जा विभाग (DAE) आणि DST यांच्यात एप्रिल 2016 मध्ये झाला होता. यापूर्वी फेब्रुवारी 2016 मध्ये केंद्रीय मंत्रिमंडळाने गुरुत्वीय लहरींच्या संशोधनासाठी LIGO-इंडिया मेगा सायन्स प्रस्तावाला तत्वतः मान्यता. वर्षांनंतर LIGO-इंडिया कन्सोर्टियम अजूनही भारतात तिसरी वेधशाळा उभारण्यासाठी आवश्यक असलेल्या ‘पूर्ण-मंजुरी’च्या प्रतीक्षेत आहे. पूर्ण मंजुरी देण्यास होणारा विलंब म्हणजे त्या जागेवर नागरी बांधकाम सुरू होण्यास संबंधित विलंब.
भारतातील पहिली LIGO (लेझर इंटरफेरोमीटर ग्रॅव्हिटेशनल-वेव्ह ऑब्झर्व्हेटरी) प्रयोगशाळा हिंगोली जिल्ह्यातील औंढा तालुक्यातील दुधाळा गावात उभारली जाणार आहे जी महाराष्ट्राच्या अत्यंत अविकसित मराठवाडा विभागात येते. ही सुविधा अंदाजे 1,200 कोटी रुपये खर्चून बांधली जाणार आहे आणि ही जगातील अशा प्रकारची तिसरी आणि अमेरिकेबाहेरची पहिली प्रयोगशाळा असेल. सध्याच्या दोन प्रयोगशाळा हॅनफोर्ड, वॉशिंग्टन आणि लिव्हिंगस्टन, लुईझियाना येथे आहेत. LIGO शोध खगोल भौतिकशास्त्राची संपूर्ण नवीन शाखा उघडण्याच्या दिशेने एक बहुप्रतीक्षित पहिले पाऊल दर्शवते
भारत सरकार (GOI) गेल्या काही काळापासून मेगा सायन्स प्रोजेक्ट्समध्ये सहभागी होण्यासाठी समर्थन करत आहे. सात मेगा-विज्ञान प्रकल्पांपैकी ज्यामध्ये भारतीय विज्ञान समुदाय समर्पितपणे भाग घेत आहे, लेझर इंटरफेरोमीटर ग्रॅव्हिटेशनल-वेव्ह ऑब्झर्व्हेटरी (LIGO) हा असाच एक मेगा-विज्ञान प्रकल्प आहे जो विज्ञानात मूलभूत प्रगती करेल.
अशा वेळी जेव्हा भारत ब्रेन ड्रेन महामारीशी झुंज देत आहे, LIGO – भारत हा एक महत्त्वाकांक्षी जागतिक प्रकल्प आहे जो भारतीय शास्त्रज्ञांसाठी एक वचन देणारा आहे आणि त्यांना खूप आवश्यक प्रोत्साहन देत आहे, तथापि, आता LIGO- भारत सुविधा जी मूळ योजनांनुसार 2024 पर्यंत कार्यान्वित केली जाणार होती.
परिस्थिती लक्षात घेता, नमूद केलेल्या मेगा-सायन्स प्रकल्पाच्या संदर्भात खालील मागण्या करण्यात आल्या आहेत
1. मंत्रिमंडळाची पूर्ण मान्यता आणि आवश्यक निधीची त्वरित मंजुरी.
2. उपरोक्त साइटच्या आसपास एक मेगा-सायन्स सिटी प्रस्तावित करणे म्हणजे, मराठवाडा क्षेत्रासाठी आणि जगासाठीही हे एक महत्त्वाचे वळण ठरू शकते.
3.. LIGO-इंडिया मेगा सायन्स प्रोजेक्टसाठी अत्याधुनिक रस्ते, हवाई, रेल्वे आणि डिजिटल कनेक्टिव्हिटीचा प्रवेश आवश्यक आहे.
मा. खासदार डॉ फौजिया खान यांच्या मागण्या मान्य करत महाराष्ट्रातील LIGO प्रकल्पात उत्सुकता दाखवल्याबद्दल आणि औंढा नागनाथ हिंगोली महाराष्ट्र येथे सायन्स सिटीच्या विकासाकडे लक्ष देण्याचे आश्वासन दिल्याबद्दल माननीय पंतप्रधानांचे आभार व्यक्त kकेले.तसेच यामुळे संपूर्ण मराठवाड्याचा विकास होऊ शकतो हे मा. प्रधानमंत्री यांनी मान्य केले आहे. या विषयावर पुढील प्रगतीची अपेक्षा आहे.
